Χτίστηκε σε μια απομονωμένη περιοχή σε μια γραφική κοιλάδα, περίπου 10 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Πάφου, κοντά στο χωριό Τάλα, σε υψόμετρο 400 μέτρων.
Σε απόσταση 100 μέτρων από το μοναστήρι βρίσκονται τα φυσικά σπήλαια. στα οποία μόνασαν ο ιδρυτής της μονής άγιος Νεόφυτος και οι πρώτοι μοναχοί. Στην ανατολική πτέρυγα της μονής λειτουργεί μουσείο εκκλησιαστικών θησαυρών.
Η ιστορία του μοναστηριού του Αγίου Νεοφύτου τεκμηριώνεται καλά στην αυτοβιογραφία του ιδρυτή του, του Κυπρίου ερημίτη και συγγραφέα Νεοφύτου.
Το Σεπτέμβριο του 1159, ο άγιος ξεκίνησε τη λάξευση του αρχικού σπηλαίου. Διεύρυνε το φυσικό άνοιγμα, απομάκρυνε τα επικίνδυνα τμήματά του, έσκαψε στο εσωτερικό του έναν τάφο και λάξευσε θυσιαστήριο.
Η εργασία αυτή ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 1160, και έκτοτε το σπήλαιο αποτέλεσε την «Εγκλείστρα» του αγίου, δηλαδή τον τόπο στον οποίο έζησε έγκλειστος. Περιέχει κάποιες από τις ωραιότερες Βυζαντινές τοιχογραφίες του 12ου μέχρι 15ου αιώνα.
Ο εγκλεισμός διακόπηκε το 1165, όταν ο άγιος εξήλθε αναζητώντας τεμάχιο του τιμίου σταυρού. Ήδη το 1170 είχε αποκτήσει φήμη ως ερημίτης, και ο επίσκοπος Πάφου Βασίλειος Κίνναμος τον χειροτόνησε ιερέα και τον έπεισε να δεχθεί ένα μαθητή. Όμως, τον πρώτο μαθητή ακολούθησαν άλλοι, και γύρω από την Εγκλείστρα σχηματίσθηκε κοινόβιο που προσέλαβε τη μορφή λαύρας, με ηγούμενο τον Νεόφυτο.
Η μεταγενέστερη εκκλησία του μοναστηριού περιέχει κάποια από τα καλύτερα δείγματα μετα-Βυζαντινών εικόνων του 16ου αιώνα και υπάρχει κι ένα πολύ ενδιαφέρον εκκλησιαστικό μουσείο.
Τηλ: +357 26 652 481
Διεύθυνση Ιεράς Μονής Αγίου Νεοφύτου: Πάφος
Περίοδος Λειτουργίας: Ολόχρονα
Ιστοσελίδα: www.stneophytos.org.cy